Theo ông Giản Tư Trung - Hiệu trưởng Trường PACE và Viện trưởng Viện IRED, câu hỏi “Ý nghĩa cuộc đời tôi nằm ở đâu?” có khi ít được quan tâm, nhưng đây lại là yếu tố nền tảng giúp cho chúng ta có thể tìm được một cuộc sống thành công và hạnh phúc. Trong vai trò là một nhà hoạt động giáo dục, ông đã chia sẻ những quan điểm thú vị và lý giải rất dễ hiểu về chủ đề này.
Ông Giản Tư Trung
Hiệu trưởng Trường Doanh nhân PACE - Viện trưởng Viện Nghiên Cứu Phát Triển Giáo Dục (IRED)
Trong xã hội ngày nay, đối với nhiều người câu hỏi về ý nghĩa cuộc đời có vẻ trở nên xa xỉ. Theo ông, đâu nguyên nhân của tình trạnh này?
Dường như, cuộc sống với bộn bề lo toan đã cuốn con người ta đi nên ít ai quan tâm đến những câu hỏi như: Tôi là ai? Tôi sống trên đời này để làm gì? Ý nghĩa cuộc đời tôi nằm ở đâu?... Tuy nhiên, việc trả lời được những câu hỏi có vẻ trừu tượng này có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc đời một con người. Đó là nền tảng giúp cho con người có một cuộc sống thành công và hạnh phúc; nếu không chúng ta sẽ chỉ thấy cuộc đời này chỉ là trần tục hay hư vô, đầy bất an, bất hạnh…
Tổ tiên của chúng ta chắc hẳn cũng đã trăn trở với những câu hỏi như vậy, thưa ông?
Do ý thức hệ của tổ tiên thời xưa khác bây giờ nên lối suy nghĩ về ý nghĩa cuộc đời con người thời đó cũng có những điểm khác. Ví dụ, ý nghĩa cao cả thiêng liêng nhất của cuộc đời con người lúc đó là được phụng sự cho vua, cho đất nước và vì vua cũng là vì nước… Còn đến thời điểm này, ý nghĩa cao cả nhất của cuộc đời chúng ta là sống cho những giá trị cơ bản của con người. Muốn như vậy thì bản thân bên trong mỗi người phải có những giá trị cơ bản đó và cũng phải hiểu thế nào là một con người? Ngày nhỏ, chúng ta thường nghe cha mẹ, thầy cô dạy là: phải cố gắng học thành người... Tuy nhiên, ít ai chỉ cho chúng ta biết rõ, thế nào là con người?
Vậy theo ông, thế nào là một con người?
Triết gia cổ đại Plato có một câu nói rất hay: “Man is a being in search of meaning” (Con người là một sinh vật luôn luôn đi tìm ý nghĩa của mọi thứ). Nghĩa là, bản chất của con người chúng ta là luôn đau đáu, trăn trở đi tìm ý nghĩa của cuộc đời và của mọi thứ. Nếu không tìm được ý nghĩa của cuộc sống, của công việc… thì chúng ta chỉ là những sinh vật đang tồn tại chứ không hề sống cuộc sống của một con người. Con người khác với muông thú, cỏ cây ở chỗ chúng ta không chỉ quan tâm đến việc ăn uống, nhu cầu sinh lý… mà còn hướng đến những điều thiêng liêng cao cả hơn. Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên cho rằng, cuộc đời này chỉ là hư vô, tham lam cho cố rồi cũng chết, làm cho cố rồi cũng chết… mà cuộc đời vẫn có rất nhiều thứ rất quan trọng cần hướng tới.
Nhưng trong một hoàn cảnh xã hội có nhiều bất trắc, đau khổ như hiện nay, rất nhiều người phải đối diện với chuyện “cơm ăn, áo mặc” từng ngày thì thật khó có thể nghĩ đến những vấn đề có tính triết lý cao siêu như vậy, thưa ông!
Chúng ta không nên biến câu hỏi về ý nghĩa cuộc đời thành vấn đề quá cao siêu, to tát, rằng chúng ta phải làm điều gì đó thật lớn lao để thay đổi thế giới này, rằng chúng ta phải thế này thế kia…. Cá nhân tôi chỉ nghĩ đơn giản là muốn sống một cuộc đời ý nghĩa thì hãy tìm cho ra giá trị của mình, tối đa hóa giá trị đó và đóng góp cho cộng đồng. Nếu chúng ta sống không có ích hoặc không lương thiện thì tức là bản thân chẳng có giá trị gì, và điều đó cũng có nghĩa là sự tồn tại của bản thân mình trên đời cũng chẳng có ý gì cả. Như vậy, ý nghĩa cuộc sống sẽ hiển hiện và dễ dàng tìm thấy đối với những người chọn cuộc sống lương thiện và hữu ích.
Trong một chuyến công tác tại đại học Tokyo, sau khi ăn cơm xong, tôi thấy có một bác lao công của trường lau dọn bàn, ghế. Bác lau rất kỹ lưỡng, rồi ngắm nghía cái bàn từng chút với vẻ thích thú. Như vậy, ý nghĩa và giá trị cuộc đời của bác lao công là nằm ở những cái ghế, cái bàn sạch đẹp, thậm chí là ở… trong cái toilet! Khi bác bước vào nhà vệ sinh thì nó rất bẩn thỉu và hôi hám, nhưng khi bác ấy bước ra thì nhà vệ sinh đã trở nên sạch sẽ và thơm tho. Công việc của bác lao công thật đẹp và ý nghĩa biết bao! Do vậy, chúng ta tìm thấy ý nghĩa cuộc đời ở mọi nơi, và ở ngay trong chính công việc hàng ngày mà mình đang làm.
Nhưng thật khó có thể giúp mọi người nhận thức được điều này, thưa ông?
Cách thức để nhận ra ý nghĩa của việc mình làm là chúng ta cần phải hiểu được nguyên nhân tại sao lại làm việc đó (why) và mục đích làm việc đó là để làm gì (For what). Để một người có thói quen tư duy như thế này trong công việc và trong cuộc sống thì phải cần một quá trình dài chứ không thể trong thời gian ngắn được.
Nhiệm vụ của gia đình, nhà trường, xã hội là giáo dục để giúp con trẻ tự tìm ra mục đích và ý nghĩa của cuộc đời mình, chứ không phải định ra mục đích sống thay cho con trẻ được. Nếu chẳng may xã hội và nhà trường chưa làm được việc này thì vai trò của gia đình là rất quan trọng. Nhưng vai trò gia đình chỉ có thể phát huy tốt nếu gia đình đó có gia đạo tốt. Chỉ khi cha mẹ, thầy cô hiểu rõ ý nghĩa cuộc đời mình nằm nơi đâu, biết rõ mục đích của những việc mình làm là gì thì mới có thể giúp cho trẻ trở thành người khai minh, có trí và có hồn được.
Theo ông, mục đích sống của mỗi người sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc phát triển của toàn xã hội?
Nếu mỗi cá nhân đều có mục đích sống tốt đẹp thì cả xã hội sẽ phát triển tốt đẹp, ngược lại nếu xã hội tốt đẹp sẽ ảnh hưởng tích cực đến việc hình thành mục đích sống của mỗi cá nhân. Trong thời kỳ chiến tranh, mục đích và ý nghĩa của cả dân tộc và từng cá nhân là chiến đấu vì một đất nước độc lập và thống nhất. Còn trong xã hội ngày nay thì mỗi người có thể tự xác định ý nghĩa cuộc đời mình dựa trên nền tảng cơ bản là sống vô hại và hữu ích.
Trong thời điểm này, doanh nhân phải đối mặt với nhiều khó khăn của cơn bão khủng hoảng kinh tế, ông có lời khuyên nào để giúp cho họ có thể tìm được ý nghĩa cuộc sống của mình?
Trong những lúc khó khăn, bất ổn thì con người lại càng phải có những “khoảng lặng” cần thiết để suy tư lại mọi chuyện. Doanh nhân sẽ tìm thấy rất nhiều ý nghĩa của đời mình thông qua doanh nghiệp mà mình đang lãnh đạo. Và doanh nghiệp lại tìm thấy ý nghĩa cho sự tồn tại của nó từ quá trình đáp ứng những nhu cầu thực của thị trường và giải quyết những vấn đề thực của xã hội thông qua sản phẩm hay dịch vụ của mình. Khi đó, cho dù doanh nghiệp có đang gặp trăm bề khó khăn thì người lãnh đạo cũng vẫn cảm nhận đầy đủ ý nghĩa của cuộc sống và có thêm nhiều niềm tin để vượt khó.
Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!
Nhận xét
Đăng nhận xét